DAO là gì?

Sự ra đời của DAO đã giải quyết được rất nhiều vấn đề quản lý. Hơn nữa sự phi tập trung của nó đã giúp cải thiện những vướng mắc so với mô hình truyền thống xưa nay. Cùng tìm hiểu DAO là gì qua bài viết này.

DAO là gì?

DAO (Decentralized Autonomous Organization) là tổ chức tự quản phi tập trung. Khác với các tổ chức truyền thống (như Facebook, Google,…), bằng cách ứng dụng các bộ quy tắc được mã hóa bằng code, chúng có thể hoạt động một cách độc lập mà không cần sự can thiệp của con người.

Để được phân quyền hoàn toàn, DAO không liên kết với bất kỳ quốc gia gia cụ thể nào, mặc dù nó sử dụng mạng Ethereum. Các nhà phát triển DAO tin rằng họ có thể loại bỏ lỗi của con người hoặc sự thao túng tiền của nhà đầu tư bằng cách đặt quyền ra quyết định vào tay của một hệ thống tự động, và một quy trình có nguồn lực từ cộng đồng. 

Được cung cấp bởi Ether, DAO được thiết kế để cho phép các nhà đầu tư gửi tiền từ mọi nơi trên thế giới một cách ẩn danh. DAO đảm bảo tài sản được phân phối ngay lập tức cho các bên phù hợp mà không cần thêm bất kỳ quản lý hoặc thủ tục giấy tờ nào. 

Để thu hút nguồn tài chính cần thiết cho việc chạy một DAO, giao thức sẽ phát hành token quản trị cho các nhà đầu tư. Token này không chỉ đại diện cho tư cách thành viên của người dùng, mà nó còn là quyền biểu quyết (tương tự như quyền cổ đông) cần thiết để thực hiện các thay đổi đối với các dự án.

DAO ra mắt vào cuối tháng 4/2016 nhờ vào một đợt bán token thông qua đám đông, kéo dài một tháng. Sự kiện này đã huy động được hơn 150 triệu USD tiền quỹ.

Cách thức hoạt động của DAO

Ban đầu, Bitcoin được coi là DAO đầu tiên có đầy đủ chức năng, vì nó có một bộ quy tắc được lập trình sẵn, hoạt động một cách tự động và được điều phối thông qua giao thức đồng thuận phân tán. Kể từ đó, việc sử dụng các hợp đồng thông minh đã được kích hoạt trên nền tảng Ethereum, điều này đã đưa việc tạo ra các DAO gần hơn với công chúng và định hình diện mạo hiện tại của chúng.

Nhưng một DAO cần gì để hoạt động một cách đầy đủ nhất? Trước hết, nó cần một bộ quy tắc để hoạt động dựa vào đó. Các quy tắc đó được mã hóa dưới dạng hợp đồng thông minh, về cơ bản là một chương trình máy tính, tồn tại tự động trên Internet, nhưng đồng thời nó cũng cần mọi người thực hiện nhiệm vụ mà nó không thể tự thực hiện.

Khi các quy tắc được thiết lập, DAO sẽ bước vào giai đoạn cấp vốn. Đây là một phần rất quan trọng vì hai lý do. Đầu tiên, một DAO phải có một loại tài sản nội bộ, các token có thể được sử dụng bởi tổ chức hoặc được sử dụng để thưởng cho các hoạt động nhất định trong đó. Thứ hai, bằng cách đầu tư vào DAO, người dùng có quyền biểu quyết và sau đó là khả năng ảnh hưởng đến cách thức hoạt động của nó.

Khi thời gian cấp vốn kết thúc và một DAO được triển khai, nó trở nên hoàn toàn tự động và hoàn toàn độc lập với những người tạo ra nó cũng như bất kỳ ai khác cho vấn đề đó. Chúng là nguồn mở, có nghĩa là code của chúng có thể được xem bởi bất kỳ ai. Hơn nữa, tất cả các quy tắc và giao dịch tài chính được ghi lại trong Blockchain. Điều này làm cho DAO hoàn toàn minh bạch, không thể thay đổi và không thể bị phá hủy.

Một khi DAO hoạt động, tất cả các quyết định về việc chi tiêu vào đâu và như thế nào đều được thực hiện thông qua việc đạt được sự đồng thuận. Mọi người đã mua cổ phần trong DAO có thể đưa ra các đề xuất liên quan đến tương lai của nó. Để ngăn chặn việc mạng bị spam bởi các đề xuất, một khoản tiền gửi có thể được yêu cầu để thực hiện

Sau đó, các bên liên quan bỏ phiếu về đề xuất này. Để thực hiện bất kỳ hành động nào, đa số cần phải nhất trí với hành động đó. Tỷ lệ phần trăm cần thiết để đạt được đa số có thể thay đổi tùy thuộc vào DAO, vì nó có thể được chỉ định trong code của nó.

Về cơ bản, DAO cho phép mọi người trao đổi tiền với bất kỳ ai trên thế giới. Điều này có thể được thực hiện dưới hình thức đầu tư, quyên góp từ thiện, gây vốn, vay mượn, v.v., tất cả đều không có trung gian. Có một vấn đề to lớn tiềm ẩn đối với hệ thống bỏ phiếu đó là ngay cả khi lỗ hổng bảo mật được phát hiện trong code ban đầu, nó cũng không thể được sửa chữa cho đến khi được bầu bởi đa số. Trong lúc việc bỏ phiếu đang diễn ra, các hacker có thể khai thác một lỗi trong code đó.

Cuối cùng, điều quan trọng cần lưu ý là một DAO không có khả năng tạo ra sản phẩm, viết code hoặc phát triển một phần cứng. Thay vào đó, một nhà thầu có thể được thuê để thực hiện một nhiệm vụ cần thiết. Cuộc hẹn này được thực hiện thông qua quy trình bỏ phiếu tương tự, trong khi hợp đồng thông minh sẽ đảm bảo thanh toán nhanh chóng sau khi hoàn thành đúng nhiệm vụ.

Ưu điểm và nhược điểm của DAO

Ưu điểm 

• Tính minh bạch: bất kỳ ai cũng có quyền bỏ phiếu, quyết định tài trợ và được tham gia vào các hành động khác. 
• Dễ dàng tham gia: các thành viên trên toàn thế giới có thể đóng góp cho các dự án. Điều này giúp các DAO giảm được rào cản gia nhập so với các công ty khác. 
• Rẻ hơn: khái niệm này đã bắt nguồn từ DeFi và có rất nhiều công cụ – có thể được sử dụng như Legos, vì vậy rất ít lần các dự án cần phải xây dựng lại từ đầu. 
• Cộng tác: mang đến cho mọi người nguồn kiến ​​thức chung về một đề xuất và cho phép các chuyên gia đầu tư vào hệ sinh thái mà họ đang xây dựng.

Nhược điểm

• Tính bảo mật: Vấn đề về smart contract, một khi DAOs đã được deployed (triển khai) thì rất khó thể thay đổi, các hoạt động phải diễn ra như đúng những gì quy định ở smart contract. Ngoài ra bảo mật của smart contract cũng là 1 vấn đề quan trọng điển hình là vụ The DAO hack.
• Tính pháp lý: Khung pháp lý dành cho DAO thật sự chưa rõ ràng. Nếu DAO không có tính thuyết phục về pháp lý sẽ tạo ra 01 rào cản lớn đối với việc áp dụng DAO bởi người tham gia sẽ phải chịu trách nhiệm về mặt pháp lý.
• Quyết định tệ hại: DAOs cho phép thành viên biểu quyết một cách dân chủ. Nhiều quyết định mang tính phức tạp và học thuật nhưng nhiều người biểu quyết có thể không hiểu, hoặc không biết họ đang biểu quyết vấn đề gì. Điều này có thể dẫn tới những quyết định tệ hại bởi đa số mọi người không có kiến thức về các quyết định liên quan. 
• Thường bị trì hoãn: Ngoài ra trong những trường hợp khẩn cấp, việc phải có thời gian chờ để được bỏ phiếu thông qua có thể sẽ tạo hệ quả xấu cho DAO. Ví dụ trong trường hợp của Maker khi thị trường sập hồi tháng 3/2020, nếu lúc đó còn đợi để vote xong mới triển khai các biện pháp thì thiệt hại về tài sản sẽ là rất lớn. 
• Privacy: Mọi thứ đều minh bạch on-chain cũng không hoàn toàn là một điều tốt, việc các đề xuất phải được đưa on-chain để biểu quyết rồi mới được thực hiện đồng nghĩa với việc kế hoạch phát triển được công khai hoàn toàn và đối thủ cạnh tranh có thể biết được hướng đi tương lai của dự án. 
• Centralized entity: Một thực thể, tổ chức có sức mạnh voting cao hơn các thành viên khác. Tạo nên cảm giác centralized ngay trong việc voting của protocol. 

Các loại hình DAO

Token-Based DAO 

Token-Based DAO như tên gọi, token chiếm một vai trò quan trọng đối với sự vận hành của DAO. Đây là loại hình phổ biến nhất vì token là mạch máu và đang hiện diện ở mọi nơi trong Crypto: 

• Từ các blockchain như Bitcoin, Ethereum: Miner đảm bảo tính bảo mật cho mạng lưới đổi lại nhận được phần thưởng token.
• Cho đến các protocol như Maker DAO, Uniswap, Sushiswap,…: Token holders có quyền biểu quyết cho các quyết định trong protocol.

Ưu điểm của model này là khả năng mở rộng (scale) rất tốt khi bất kỳ ai cũng có thể sở hữu token, tuy nhiên lại gặp khó khăn trong việc tận dụng nguồn lực và đi đến những thống nhất chung.

Organization (Shared-based DAO)

Organization (Shared-based DAO) đại diện cho một nhóm, tổ chức có chung mục tiêu trong một lĩnh vực nào đó, điển hình như các Ventures DAO tập trung vào việc đầu tư. Các thành viên sẽ dùng shares (cổ phần) để biểu quyết hoạt động của tổ chức. 

Ví dụ: The LAO, một VC DAO trong đó những người góp vốn sẽ nhận được tỷ lệ shares tương ứng với vốn góp và sẽ có quyền voting hoặc proposal dự án để các thành viên khác của The LAO biểu quyết, xem xét có nên đầu tư hay không.

Khác với Token-based DAO khi ai cũng có thể tiếp cận đến token và tham gia DAO, Shared-based DAO thường permissioned và yêu cầu người tham gia đáp ứng một điều kiện nào đó. Model này có ưu điểm là dễ quản lý và nguồn lực được tập trung, tuy nhiên lại khó để scale. 

Lưu ý: Các DAO trong cùng một lĩnh vực hoàn toàn có thể sử dụng model khác nhau. Ví dụ trong lĩnh vực Ventures DAO, The LAO sử dụng Shared-Based

Xem thêm >>> Hiểu về sàn DEX và CEX